Het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) is het landelijke plan waarmee wordt onderzocht waar in Nederland deze extra ruimte kan komen. Hierbij werkt Defensie nauw samen met andere overheden, met oog voor omgeving, natuur en andere belangen.
De totstandkoming van het NPRD verloopt in fasen. In 2023 publiceerde Defensie de Notitie Reikwijdte en Detailniveau (NRD), waarin staat wat er precies nodig is. Iedereen kon hierop reageren. Dat gebeurde massaal: er kwamen ruim 2.200 zienswijzen binnen. Veel mensen uitten zorgen over mogelijke overlast, zoals geluid of verkeer, maar erkenden ook het belang van versterking van de krijgsmacht. Defensie heeft deze reacties beantwoord in een Nota van Antwoord en haar plannen op onderdelen aangepast.
In de zomer van 2024 volgden informatiebijeenkomsten. Bezoekers kregen toelichting op de plannen en konden vragen stellen. Ook werd een onafhankelijk milieueffectrapport (Plan-MER) uitgevoerd. Hierin is onderzocht wat de effecten zijn op milieu, natuur en omgeving. Dit gebeurde samen met deskundigen en overheden.
Begin 2025 stelde Defensie het Ontwerp-NPRD op. Hierin staan de voorkeurslocaties per ruimtebehoefte, met toelichting. Eind mei 2025 ging het kabinet akkoord met het ontwerp en werd het openbaar gemaakt. Daarmee start een nieuwe inspraakronde. Het definitieve besluit volgt eind 2025.
De plannen voor Zeewolde-Spiekweg
Een belangrijke opgave binnen het NPRD is de bouw van een centrale kazerne voor ondersteunende eenheden van de landmacht. Deze kazerne is bedoeld om extra militaire eenheden te huisvesten en te concentreren. Het doel is meer slagkracht en betere oefenmogelijkheden. De voorkeur gaat uit naar een centrale locatie, bij voorkeur nabij bestaande of nieuw aan te leggen oefenterreinen.
Uit het onderzoek is het gebied Zeewolde-Spiekweg als meest geschikt naar voren gekomen. De locatie ligt in Flevoland, ten zuiden van de Spiekweg en ten noorden van de Erkermederweg, vlakbij de provinciegrens met Gelderland. Hier wil Defensie een grootschalige kazerne realiseren voor circa 6.000 medewerkers. Naast gebouwen voor personeel en materieel komt er ook een nieuw oefenterrein dat landschappelijk goed kan worden ingepast. Er is ruimte voor moderne trainingsvormen, zoals het gebruik van drones.
De locatie is gunstig: centraal gelegen en goed bereikbaar vanuit meerdere provincies. De nabijheid van oefenterreinen op de Veluwe is een voordeel. Bovendien is een groot deel van de benodigde grond al in handen van de rijksoverheid. Hierdoor kan de bouw sneller en goedkoper starten. Defensie noemt ook de verwachte economische impuls voor de regio, met meer werkgelegenheid en kansen voor lokale ondernemers.
Gevolgen voor omgeving, landbouw en natuur
De keuze voor Zeewolde-Spiekweg heeft grote gevolgen. Het plan betreft in totaal circa 653 hectare grond, waarvan 387 hectare landbouwgebied, 245 hectare natuur en 21 hectare overige functies. Negen woningen of boerderijen moeten wijken, wat ingrijpend is voor de betrokken families. Defensie erkent dit en belooft een zorgvuldig en mensgericht proces.
De kazerne zal leiden tot meer verkeersbewegingen, vooral via de Nijkerkerbrug richting Gelderland. Gemeenten als Nijkerk en de provincie Flevoland pleiten daarom voor tijdige investeringen in infrastructuur. De staatssecretaris heeft toegezegd samen met de regio naar oplossingen te zoeken.
Voor natuur en milieu gelden eveneens aandachtspunten. Een deel van het gebied ligt bij of in waardevolle natuurzones. Defensie stelt dat er maatregelen worden genomen om negatieve effecten te beperken. Denk aan het behoud van natuurverbindingen of compensatie via nieuwe natuur elders. Deze aspecten worden meegenomen in de verdere uitwerking.
Procedure, inspraak en besluitvorming
Het NPRD volgt een wettelijke planprocedure. Na de eerste inspraakronde in 2023 zijn overheden intensief betrokken via bestuurlijk overleg. Daarna is het milieueffectrapport afgerond, en zijn op basis daarvan de voorkeurslocaties vastgesteld.
Het Ontwerp-NPRD ligt van 28 mei tot en met 9 juli 2025 ter inzage. Iedereen kan in deze periode opnieuw reageren. Defensie organiseert fysieke en digitale bijeenkomsten om belangstellenden te informeren. Alle zienswijzen worden beantwoord in een tweede Nota van Antwoord.
Het kabinet neemt naar verwachting in het najaar van 2025 het definitieve besluit. Pas daarna start de feitelijke uitwerking, zoals het opstellen van bestemmingsplannen of vergunningen. Ook hierbij krijgen omwonenden inspraakmogelijkheden. Het NPRD bepaalt dus de locatie, maar de exacte invulling volgt later in samenspraak met lokale partijen.
Reacties en zorgen uit de gemeenschap
Sinds november 2024 weten bewoners en boeren dat Zeewolde in beeld is. De onzekerheid over de toekomst van hun woning of bedrijf duurt al maanden. Deze periode is voor veel families emotioneel zwaar. Een uitstel van de besluitvorming begin 2025 verlengde die onzekerheid. De staatssecretaris gaf aan dat zorgvuldigheid prioriteit heeft.
Kort voor de officiële bekendmaking ging een bericht van de gemeente Zeewolde per ongeluk online, waarin al melding werd gemaakt van de locatiekeuze. Het bericht werd snel verwijderd, maar leidde tot verwarring en onrust. Boeren in het gebied uitten stevige kritiek op het proces en voelden zich niet serieus genomen.
Tegelijk zijn er ook gematigde geluiden. Staatssecretaris Tuinman heeft meerdere bezoeken gebracht aan het gebied en sprak met bewoners op hun erf. Hij onderstreept het belang van heldere communicatie en zegt oog te hebben voor de impact. Anderen wijzen op de kansen: duizenden nieuwe banen en voorzieningen, met mogelijkheden voor jongeren uit de regio.
Ook politiek en belangenorganisaties mengen zich in het debat. Gemeenten zoals Nijkerk bereiden zienswijzen voor en houden bijeenkomsten. In Zeewolde leeft het thema sterk, mede door eerdere ervaringen met het datacentrum. Inwoners willen inspraak en duidelijkheid. Daarbij vragen ze om transparantie en respect voor hun belangen.
Conclusie
Zeewolde-Spiekweg is in het Ontwerp-NPRD aangewezen als voorkeurslocatie voor een nieuwe kazerne. Het plan biedt voordelen voor de krijgsmacht en de economie, maar brengt ook forse veranderingen mee voor bewoners, landbouw en natuur. De komende maanden worden bepalend: dan kan iedereen reageren, en wordt duidelijk hoe het vervolg eruitziet. Alle betrokkenen benadrukken het belang van een zorgvuldige aanpak waarin veiligheid én leefbaarheid hand in hand gaan.
085-0640737