Het Nationaal Programma Ruimte voor Defensie (NPRD) is bedoeld om vast te leggen wat Defensie minimaal aan grondgebied nodig heeft, rekening houdend met landbouw, natuur en woningbouw.
Defensie onderzoekt twee soorten behoeftes: nieuwe locaties zoals de centrale kazerne, waarvoor een brede verkenning in heel Nederland plaatsvond, en uitbreidingen van bestaande locaties. In Flevoland gaat het vooral om nieuwe locaties. Na een eerste trechtering in 2023 bleven onder meer de locaties Spiekweg en Oosterwold over. De locatiekeuze is uiteindelijk gemaakt op rijksniveau, door het kabinet – niet door Defensie, provincie of gemeente.
Volgens Defensie scoort Spiekweg gunstiger op criteria als afstand tot oefenterreinen, verwachte hinder, en beschikbaarheid van ruimte. Beide locaties zijn vergeleken en beoordeeld op factoren als geluid, natuur, verkeer en ruimtelijke inpassing. Op de vraag waarom niet is gekozen voor bestaande bebouwing of militaire terreinen legde Defensie uit dat het juridisch en planologisch lastiger is om zo’n kazerne te bouwen in bebouwde of natuurbeschermde gebieden. Agrarisch gebied biedt meer mogelijkheden voor inpassing, al gaat dat ten koste van agrarische functies.
Vanuit de raad klonk de zorg of boeren in de omgeving nog kunnen uitbreiden. Defensie gaf aan dat dit onderwerp van overleg is met gemeente en provincie. In de volgende fase worden hierover nadere afspraken gemaakt.
Inspraak, planning en trechtering
Sinds het kabinetsbesluit van 23 mei 2025 ligt de ontwerpvisie ter inzage en kunnen burgers hun mening geven door een zienswijze in te dienen. Meerdere aanwezigen vroegen of dat nog zin heeft, nu er al een voorkeurslocatie is aangewezen. Kolonel Hemmelder onderstreepte het belang van die zienswijzen nadrukkelijk: “Als wij iets missen, dan kan dat via de zienswijze alsnog meegegeven worden aan het kabinet.” Tot en met 9 juli kunnen zienswijzen worden ingediend via nprd.inspraak.defensiedichtbij.nl. Daarna worden de reacties verwerkt in een Nota van Antwoord. Een definitief besluit wordt verwacht aan het eind van 2025 of begin 2026.
Ook kwam de vraag op hoe de participatie eruitziet na de definitieve besluitvorming. Volgens Defensie is het participatietraject dan zeker niet voorbij. Integendeel, in de vervolgfase – waarin gewerkt wordt aan inrichting, ontwerp en vergunningen – is volgens Hemmelder veel detailniveau nodig en worden bewoners en betrokkenen opnieuw uitgenodigd om mee te denken.
Verkeersproblemen
De locatie Spiekweg ligt nabij de N301 en Nijkerkerbrug. Volgens de milieueffectrapportage is deze infrastructuur al zwaar belast. Tijdens de presentatie werd dit verwoord als “een emmer die vol is”. Zonder aanvullende maatregelen worden aanzienlijke vertragingen verwacht.
Defensie noemde mogelijke oplossingen zoals reconstructies van rotondes, opstelstroken, verkeerslichten en verbeterde kruisingen. Tegelijkertijd werd duidelijk dat deze investeringen nog niet zijn uitgewerkt tot een vastgelegd plan. Volgens Defensie ligt de verantwoordelijkheid voor infrastructuur niet alleen bij het Rijk of bij Defensie zelf. Samenwerking met de provincie en Rijkswaterstaat is essentieel. In de vervolgfase moet hier gerichter op worden ingezoomd.
Daarnaast werd opgemerkt dat de huidige verkeersdruk nu al een belemmering vormt voor de leefbaarheid. Defensie erkende dat en gaf aan dat deze zorgen worden meegenomen in de verdere uitwerking.
Natuur en geluid
De locatie Spiekweg raakt ongeveer 240 hectare van het Natuurnetwerk Nederland. In het gebied komen beschermde soorten voor, waaronder vleermuizen en broedvogels. De milieueffectrapportage (MER) noemt de gevolgen “significant negatief”, maar wijst erop dat deze effecten mogelijk kunnen worden beperkt door maatregelen zoals natuurcompensatie en landschappelijke inpassing.
Wat betreft geluid voorziet Defensie een beperkte toename van 1 tot 2 decibel, vooral als gevolg van extra verkeer. Omdat de locatie niet direct aan woonwijken grenst is de verwachting dat het helikopter- en dronegebruik inpaspaar is. Schietgeluid is volgens Defensie en adviesbureau Antea onderdeel van de geluidsstudie en blijkt inpaspaar binnen de grenzen van het beoogde terrein. Precies waar en op welke manier die uiteindelijk wordt ingepast in het ontwerp wordt in de komende fase uitgewerkt.
Er werd tijdens de bijeenkomst opgemerkt dat onderwerpen als esthetiek, beleving en visuele impact nauwelijks aan bod kwamen. Vanuit de zaal werd gevraagd waarom daar nu nog geen aandacht voor is. Defensie gaf aan dat deze elementen in de huidige fase nog niet gedetailleerd worden uitgewerkt, maar juist onderdeel zijn van het vervolgtraject waarin de inrichting en verschijningsvorm aan de orde komen.
Jachtvliegtuigen en laagvlieggebieden
Naast de keuze voor een kazerne in Zeewolde maakt ook de inzet van Flevoland voor luchtopgaven deel uit van het NPRD. Tijdens de presentatie werd toegelicht dat Lelystad wordt onderzocht als mogelijke uitwijklocatie voor jachtvliegtuigen, terwijl ook de behoefte aan laagvlieggebieden voor helikopters groeit. In 2025 wil Defensie het aantal laagvlieguren verhogen van 1.378 naar 2.500 uur per jaar, verspreid over meerdere gebieden.
De relatie met Zeewolde is beperkt, maar leidde wel tot vragen. Zo werd gevraagd of Lelystad nog als alternatief voor de kazerne wordt gezien. Defensie maakte duidelijk dat dat niet het geval is. Lelystad speelt mogelijk een rol bij vliegbewegingen, maar niet als vervangende locatie voor een ondersteunende kazerne.
Ook werd gevraagd wat deze vliegbewegingen betekenen voor de leefomgeving in Flevoland. Defensie benadrukte dat voor elke locatie afzonderlijk een afweging wordt gemaakt, en dat ook hier inspraak mogelijk is wanneer dit tot concrete plannen leidt.
Lees de gehouden presentatie op de website van de gemeente
085-0640737