Een WOO-verzoek is een beroep dat journalisten en burgers kunnen doen in het kader van de Wet Open Overheid. Daarmee kunnen stukken van de overheid worden opgevraagd die (nog) niet openbaar zijn, zoals gespreksverslagen en correspondentie tussen overheden. Die wet is in het leven geroepen omdat iedereen recht heeft op informatie over wat de overheid doet, hoe ze dat doet en waarom.
Ook in beantwoording van schriftelijke vragen van de VVD vorige week woensdag stelt het college echter dat het niet op voorhand wist welke voorkeurslocatie de ministerraad zou aanwijzen.
De mail van 14 februari
Het meest sprekende bewijs staat in een vertrouwelijke e-mail van 14 februari, verstuurd door iemand van Defensie aan onder andere de Flevolandse gemeenten. Daarin staat letterlijk:
- “Aangemerkt als voorkeursalternatief zijn:
- Behoefte concentreren en versterken ondersteunende eenheden: locatie Spiekweg.”
In dezelfde opsomming in de e-mail staat ook de voorkeur van Defensie voor een oefenterrein met explosieven bij Lelystad, het stationeren van jachtvliegtuigen op vliegveld Lelystad en een laagvlieggebied bij Dronten en de Noordoostpolder.
De e-mail is geadresseerd aan onder meer twee e-mailadressen met een @zeewolde.nl-adres en vermeldt dat de informatie vertrouwelijk mag worden gedeeld met de bestuurders. Lees: in dit geval het college van B&W van Zeewolde. Oosterwold wordt in de mail niet genoemd. Daarmee staat vast dat de Spiekweg al in februari als voorlopige voorkeurslocatie gold voor Defensie en dat de gemeente Zeewolde daarvan op de hoogte was.
Op 6 maart stuurde een contactpersoon van Defensie ook een WhatsApp-bericht in een groepsapp:
“Vanuit Defensie is wel de lijn dat we in elk geval de provincie en de burgemeesters van de voorkeurslocaties uitnodigen en verdere afvaardiging in gesprek met de provincie gaat. Als het goed is hebben jullie bestuurders het er op de 13e over.”
Op 25 maart en op 27 maart lijkt dezelfde persoon in de WhatsApp-groep afstemming te zoeken over wanneer een informatiebijeenkomst georganiseerd kan worden in de Flevolandse gemeenten, waarbij iemand reageert dat donderdag 12 juni in Zeewolde geen mogelijkheid is omdat de gemeenteraad dan vergadert.
In een mailwisseling van 19 mei helpt een medewerker met een @zeewolde.nl-adres actief mee om de lijst met belanghebbenden in kaart te brengen die geïnformeerd moesten worden bij de bekendmaking van de voorkeurslocatie Spiekweg. Genoemd worden onder meer het Scoutinglandgoed, het Erkemederstrand, AviaExpress en LTO-Noord. Dat de gemeente contact had met Defensie over de Spiekweg staat daarmee buiten kijf.
Publieke verbijstering
Op 23 mei, toen het kabinet de keuze officieel bekendmaakte, sprak wethouder Helmut Hermans zijn frustratie uit tegenover de media:
“We krijgen hier een enorme opgave opgelegd waar we niet om gevraagd hebben. En dan wordt er niet eens rechtstreeks met ons gesproken. Ik heb nog nooit contact gehad met de staatssecretaris. Dat is, op zijn zachtst gezegd, verbijsterend.”
Op 8 mei verklaarde burgemeester Bram Harmsma in Zeewolde Kiest dat hij persoonlijk met staatssecretaris Tuinman had gesproken. In datzelfde interview zei Harmsma dat de keuze voor de kazerne nog openlag. Dat staat echter op gespannen voet met de inhoud van de e-mail van 14 februari, waarin Defensie al aan de gemeenten liet weten dat Spiekweg als voorkeurslocatie was aangemerkt.
Dat Hermans niet met Tuinman heeft gesproken zoals hij op 23 mei beweert zou kunnen, maar er is wel degelijk op hoog bestuurlijk niveau contact geweest. De voorkeur voor de Spiekweg was op dat moment allang bekend. Daarbij: zowel burgemeester Harmsma als wethouder Hermans zijn onderdeel van hetzelfde college van B&W.
Te vroeg gepubliceerd
Nog voor de officiële bekendmaking van de voorkeurslocatie Spiekweg op 23 mei verscheen op 22 mei op de website van de gemeente een bericht waarin al werd gemeld dat de kazerne naar Spiekweg zou komen. Dat bericht werd snel verwijderd en afgedaan als een menselijke fout. In de eerdergenoemde Whatsapp-groep reageerde iemand – vermoedelijk van Defensie- net na de publicatie met:
“Jammer dat we dit zo moeten horen. Ik heb gereageerd dat ik er achteraan ga en dat besluit nog niet is genomen door ministerraad. Verder ga ik geen actie ondernemen. Overweeg jij nog iets in zijn richting te doen? Ik snap dat jij ook stevig baalt maar ik kan niet voor de gemeente spreken.”
Wie ‘zijn’ is, wordt niet direct duidelijk. Er lijkt wel te worden gedoeld op het te vroeg naar buiten brengen van het bericht door de gemeente en dat er directe communicatielijnen moeten zijn.
Oosterwold als rookgordijn?
Alles wijst erop dat de Spiekweg vanaf februari de enige reële optie was voor Defensie. Toch bleef het college tot de officiële bekendmaking in mei in de media volhouden dat er nog twee locaties in beeld waren. Het roept de vraag op of het college bewust het beeld probeerde te schetsen dat Zeewolde overvallen werd door het besluit van Defensie en niet wilde toegeven dat het in feite al vanaf februari een gelopen race was.
Feit is dat de gemeente Zeewolde via haar ambtelijke organisatie goed aangesloten leek bij het proces. Er werd meegedacht, afgestemd en voorbereid. Als wethouder Hermans beweert dat Zeewolde overvallen was door de keuze voor voorkeurslocatie Spiekweg, dan wijst het op zijn minst op een serieus communicatieprobleem binnen het gemeentelijk apparaat. Was Hermans wél geïnformeerd, dan rijst de vraag waarom hij heeft nagelaten actief te informeren dat Oosterwold allang was afgevallen. In de beantwoording aan de VVD zegt het college namelijk dat raadsleden tijdig, volledig en actief geïnformeerd moeten worden. De vrijgegeven stukken roepen echter de vraag op of dat in dit geval daadwerkelijk is gebeurd.
Het beeld dat Zeewolde op 23 mei verrast werd, lijkt op basis van de vrijgegeven stukken uit het WOO-verzoek van Omroep Flevoland niet houdbaar. Uit de interne stukken blijkt dat Spiekweg al vanaf 14 februari als voorkeurslocatie vaststond, terwijl het college publiekelijk bleef vasthouden aan de suggestie dat er nog twee opties waren. Het contrast tussen wat men intern wist en publiekelijk deelde kan nauwelijks groter.
085-0640737